YANGIN SÖNDÜRME VE ÖNLEME TEDBİRLERİ
A. Yanmanın Tanımı:
Maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır.Yanma
olayının oluşabilmesi için madde, ısı ve oksijenin (hava) bir arada olması
gerekir.
B. Yangın Çeşitleri:
A Sınıfı Yangınlar: Katı madde yangınlarıdır. Soğutma ve yanıcı maddenin
uzaklaştırılması ile söndürülebilir.
B Sınıfı Yangınlar: Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer.Soğutma (sis halinde su)
ve boğma (Karbondioksit, köpük ve kurur kimyevi toz) ile söndürülebilir.
C Sınıfı Yangınlar: Likit petrol gazı, hava gazı, hidrojen gibi yanabilen
çeşitli gazların yanması ile oluşan yangınlardır.Kuru kimyevi toz, halon, 1301
ve halon 1211 kullanarak söndürülebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazların
yangınlarını da bu sınıfa dahil edebiliriz.
D Sınıfı Yangınlar: Yanabilen hafif metallerin ve alaşımların (Mağnezyum, Lityum,
Sodyum, Seryum gibi) yanmasıyla meydana gelen yangınlardır. Kuru kimyevi tozlar
bu yangınları söndürmede kullanılırlar. Elektrik donanımlarının yanmasıyla
oluşan yangınları ayrı bir sınıf içinde değerlendirmeyip C sınıfı
yangınlarıniçerisinde inceleyebiliriz. Elektrik akımı kesilerek müdahale
edilmeli ve kuru kimyevi toz kullanılmalıdır.
C.Yangının Nedenleri:
1. KORUNMA ÖNLEMLERİNİN ALINMAMASI
Nedenlerin başında yangına karşı önlemlerin alınmaması gelmektedir. Yangın
elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri (evlerde kullanılan tüp gazları)
patlayıcı-parlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınmamasından doğmaktadır.
Özellikle büyük yerleşim alanlarında, konut ve iş yerlerinde çıkan yangınların
büyük bir kısmı elektriğin ve LPG tüplerinin yanlış kullanımına dayanmaktadır.
Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılmaması da yangını yaratan
diğer bir neden olmaktadır. Bununla birlikte kaloriferlerde ve soba ile ısıtma
yöntemlerinde, bacaların temizlenmesi ve parlayıcı-patlayıcı maddeler için
gerekli önlemlerin alınması halinde yangın afetinde büyük bir azalma olacaktır.
2. BİLGİSİZLİK
Yangına karşı hangi önlemlerin nasıl alınacağını bilmemek ve bu konuda yeterli
eğitimden geçmemek yangının önemli nedenlerindendir. Elektrikli aletlerin doğru
kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan
arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder.
Yangının oluşumunu önlemek ve oluşan bir yangının söndürülmesini bilmek eğitim
ve bilgilenmeden geçer. Bu nedenle yangını önlemeyi öğrenmek kadar yangını
söndürmede ilk müdahaleleri de öğrenmek gerekir.
3. İHMAL
Yangın nusunda bilgi sahibi olmak yeterli değildir. Söndürülmeden atılan bir
kibrit veya sigara izmariti, kapatmayı unuttuğumuz LPG tüp (evlerde kullanılan
tüp gaz), ateşi söndürülmemiş ocak, fişi prizde unutulmuş ütü gibi ihmaller
büyük yangınlara yol açabilir.
4. KAZALAR
İstem dışı oluşan olaylardan bazıları da (kalorifer kazanının patlaması,
elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır. Ancak kendiliğinden gelişen
bütün olaylar, başlangıçta yeterli önlemlerin alınması sonucu olabildiği gibi
bilgisizliğin de rol oynadığını görebiliyoruz. Temelde bunlar olmaksızın
kazaların yol açtığı yangınlar da olmaktadır.
5. SABOTAJ
Yangına karşı gerekli önlemler alındığı halde; bazı insanlar çeşitli amaç ve
kazanç uğruna kasıtlı olarak kişi ve topluma ait bina ve tesisleri yakarak can
ve mal kaybına neden olabilir.
6. SIÇRAMA
Kontrol atına alınmış veya alınmamış bir yangın ihmal veya bilgisizlik sonucu
sıçrayarak, yayılarak veyahut parlayıp patlayarak daha büyük boyutlara ulaşması
mümkündür. Bu nedenle bu tür olaylara karşı dikkatli olmamız gerekmektedir.
7. DOĞA OLAYLARI
Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi yada yıldırım düşmesi ve
benzeri doğa olayları sonucunda yangın çıkabilir. Korunma önlemlerinin
alınmaması
D.Yangın Söndürmede Kullanılan Yöntemler
I- Soğutarak Söndürme
Su ile soğutma :Soğutarak söndürme prensipleri içinde en çok kullanılanıdır.
Suyun elverişli fiziksel ve kimyasal özelliği yanıcı maddeyi boğma (yanan cismin
su içine atılması sonucu oksijeni azaltma) ve yanıcı maddeden ısı alarak
yangının söndürülmesinde en büyük etken olmaktadır. Su yangın yerine kütlesel
olarak gönderileceği gibi püskürtme lans ları ile de gönderilebilir.
Yanıcı maddeyi dağıtma : Yanan maddenin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek
ısı bölünür, bölünen ısı düşer ve yangı yavaş yavaş söner. Akaryakıt
yangınlarında bu tip söndürme yangının yayılmasına neden olacağından uygulanmaz.
Kuvvetli üfleme :Yanan madde üzerinde kuvvetli olarak üflenen hava alevin
sönmesine ve yanan maddenin ısısının düşmesine neden olmaktadır. Bu tip (soğutarak)
söndürme ilkesi ile başlangıç yangınlarında başarıya ulaşılabilir. Büyümüş veya
belirli boyutlara gelmiş yangınlarda üfleme yangına daha fazla oksijen
sağlayacağından yangının büyümesine olur. nedenle tür söndürmeler kulalnılmaz.
II- Havayı kesme
Örtme : Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim vb) ve kimyasal bileşikler (köpük,
klor, azot vb) kullanılarak yanan maddenin oksijen ile temasının kesilmesi ile
yapılan söndürmedir. Akaryakıt yangınlarına örtü oluşturan kimyasal
kullanılmaktadır.
Boğma: Yangının oksijenle temasınn kesilmesi veya azaltılması amacıyla yapılan
işlemdir. Özellikle kapalı yerlerde oluşan yangınlara uygulanır.
Yanıcı maddenin ortadan kalkması : Yanma koşullarından olan yanıcı maddenin
ortadan kalkması sonucu yangının söndürülmesidir.
E. Söndürücü Maddeler:
Su: Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisi sudur. Su özellikle A tipi
yangınlar için (katı) mükemmel bir söndürücüdür.
Kum: Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde
kullanılır. Kullanma anında kumun yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır.
Karbondioksit gazı (CO2): Yanan maddenin üzerini kaplayan karbondioksit gazı
yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangının söndürülmesi olayıdır. Genellikle
çelik tüplerde basınç altında sıvı halde tutulur. Bu gazla açık alanlarda ve
hava akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur. Kuru kimyevi
toz: Yangın söndürmede kullanılan etkin maddelerden birisi de kuru kimyasal
tozdur. Kimyasal tozların, cinslerine göre A.B.C. sınıfı yangınlar etkin bir
şekilde söndürülebilmektedir. Aşırı sıcaklıktan (tahta, kumaş, araba lastiği
gibi maddelerde) oluşan yangınlar, sıvıların (benzin ve türevleri) tutuşmasından
çıkan yangınları ve yanıcı gazların (havagazı-doğalgaz vb.) basınç altında
çıkmasından oluşan yangınların söndürülmesinde kullanılmaktadır. Köpük: Köpük
yanan yüzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile teması keser ve
ayrıca soğutma özelliğinin bulunması nedeniyle de yangın söndürücü olarak
kullanılır.
F. Yangın Önlemleri:
Kurum, kuruluş ve iş yerlerinde yangını önleyici tedbirler iki kısımda ele
alınır.
I. Yapısal bakımdan yangından korunma:
Yapılarda yanmaz veya yanması güç yapı malzemelerinin kullanılması, Yangının
yayılmasını önlemek amacıyla , yangın bölümleri oluşturma, Dumanların
yayılmasını önlemek için duvardan sızmaları önleme,Yangına yüksek derecede
dayanıklı yapı saçimi, Yangının etkilerinden korunmuş kısa kaçış yollarının
sağlanması, Ateşleyici ve yanıcı malzeme kaynaklarının ayrılması, Her an
çalışabilecek durumda faal yangı söndürme cihazları bulundurulmalıdır.
II. Organizasyon bakımından yangından korunma:
İyi bir bina idaresi, Gerekli yasakların konulması,Sabit tesisatın sık sık
kontrolden geçirilmesi,Yangınla savaş tatbikatnın yapılması,Acil ışıklandırma
sisteminin kurulması,Gereksiz yangın yükünün kaldırılması,Korunma sistemi ve
planının düzenli kontrolünün yapılması, Düzenli bir şekilde alan tatbikatlarının
yapılması.
H. EV VE İŞ YERLERİNDE ALINACAK ÖNLEMLER
Çatlak, hatalı inşa edilmiş veya dolmuş bacalar yangın nedeni olabilir.Bacalar
devamlı temizlenmelidir,Tavan arası ve bodrumlar temiz tutulmalıdır,Yanıcı
maddeler evinizin veya iş yerinizin uygun bir yerinde saklanmalıdır,Soba,
kalörifer ve mutfak ocaklarından çıkabilecek yangınlara dikkat
edilmelidir,Çocukların ateşle oynamalarına engel olunmalıdır,Sigara içilmemesi
gereken yerlerde bu kurala uyulmalıdır, Kaynak ve kesms işlemlerinde çok
dikkatli olunmakıdır,Elektrik donanımına ehiyetsiz kişiler el sürmemelidir,LPG
tüplerinin bulunduğu mutfak ve banyolar sürekli havalandırılmalıdır, Yangına
karşı korunmak ucuzdur.Evinizde ve iş yerinizde yangına karş önlemler almak
sanıldığı kadar pahalı değil, tam tersine ucuzdur. Üstelik yangına karşı korunma
cihaz ve donanımalrı yüksek nitelikte ve sağlam olarak üretildikleri için uzun
ömürlüdür ve yıllarca hizmet verebilirler.
I. YANGIN KAPINIZI ÇALARSA
1. Telaşlanmayınız,
2. Bulunduğunuz yerde yangın ihbar düğmesi varsa ona basınız,
3. İtfaiyeye telefon ediniz,
4. Yangın adresini en kısa ve doğru şekilde bildiriniz,
5. Mümkünse yangının cinsini (Bina, benzin, araç vb) bildiriniz,
6. Yangını çevrenizdekilere duyurunuz,
7. İtfaiye gelinceye kadar yangını söndürmek için elde mevcut imkanlardan
yararlanınız,
8. Yangının yayılmasını önleemek için kapı ve pencereleri kapatınız,
9. Bunları yaparken kendinizi ve başkalarını tehlikeye atmayınız,
10. Görevlilerden başkasının yangın sahasına girmesine mani olunuz.